Apelacja w sprawie karnej często jest skutecznym środkiem obrony prawnej. Postępowanie karne toczy się zasadniczo w dwóch instancjach, a to od każdego wyroku wydanego przez sąd pierwszo-instancyjny przysługuje środek odwoławczy do sądu odwoławczego, który weryfikuje prawidłowość zaskarżonego rozstrzygnięcia. Środkiem tym jest właśnie apelacja. W zależności tymczasem od okoliczności danej sprawy, może się ona okazać skuteczna albo dla oskarżonego, albo dla treściW zakresie, w jakim apelacja w sprawie karnej jest bez opłat sądowych, jest ona powszechnie wykorzystywany w procesie karnym. Z tego też powodu warto ten środek omówić w sposób odwołać się od wyroku w sprawie karnej?Aby zaskarżyć wyrok w sprawie karnej, konieczne jest złożenie stosownego pisma procesowego zwanego apelacją. Ten środek zaskarżenia przysługuje od każdego wyroku sądu I instancji. Apelację składa się na piśmie do sądu wyższej instancji za pośrednictwem sądu, który wydał zaskarżany wyrok. Jeżeli zatem odwołujemy się od wyroku jednego z sądów rejonowych w Krakowie, apelację wnosimy do Sądu Okręgowego w Krakowie, ale za pośrednictwem danego Sądu Rejonowego. Odpowiednio, zaskarżając wyrok Sądu Okręgowego w Krakowie, środek odwoławczy wnosimy do Sądu Apelacyjnego w Krakowie – za pośrednictwem Sądu Okręgowego w w sprawie karnej – co to jest?Zgodnie z wcześniejszymi uwagami, apelacja jest środkiem zaskarżenia wyroku sądu I instancji. Przysługuje on każdej stronie: zarówno oskarżonemu, jak i oskarżycielowi publicznemu (prokuratorowi) bądź oskarżycielowi prywatnemu lub subsydiarnemu (pokrzywdzonemu). W praktyce apelacja w sprawie karnej składa rzecz jasna będzie przez stronę niezadowoloną z treści wydanego orzeczenia, co niekiedy odnosić się zresztą będzie do obu jest środkiem odwoławczym o charakterze bezwzględnie dewolutywnym. Oznacza to, że może zostać rozpoznana jedynie przez sąd odwoławczy (nie zaś sąd I instancji w drodze reasumpcji). Apelacji przysługuje także walor bezwzględnej suspensywności, ponieważ wstrzymuje ona prawomocność i wykonalność procesie karnym można wskazać na dwa wyjątki związane z zaskarżaniem wyroku apelacją. Po pierwsze, jest to sprzeciw od wyroku nakazowego, który przysługuje oskarżonemu oraz oskarżycielowi, w tym – co istotne – pokrzywdzonemu, jeśli wstąpi do sprawy w charakterze oskarżyciela posiłkowego. Po drugie, jest to zawarte w wyroku postanowienie o kosztach, które co do zasady zaskarżane jest zażaleniem. Jeśli jednak cały wyrok podlega zaskarżeniu, postanowienie o kosztach zaskarżane będzie w ramach przysługuje apelacja w sprawie karnej?Jak wynika z art. 444 § 1 od wyroku sądu pierwszej instancji stronom, a pokrzywdzonemu od wyroku warunkowo umarzającego postępowanie, wydanego na posiedzeniu przysługuje apelacja. Zastrzeżenie na rzecz pokrzywdzonego, uprawnionego do zaskarżenia wyroku warunkowo umarzającego postępowania wydanego na posiedzeniu, o tyle jest istota, iż wyrok ten może być wydany jeszcze przed upływem terminu do zgłoszenia się pokrzywdzonego do postępowania sądowego w charakterze oskarżyciela posiłkowego, a w konsekwencji – przed uzyskaniem przez niego statusu strony postępowania art. 444 § 2 przyznaje również prawo do wniesienia apelacji podmiotowi zobowiązanemu określonemu w art. 91a. Podmiotem tym jest osoba fizyczna, prawna albo jednostka organizacyjna niemająca osobowości prawnej, której odrębne przepisy przyznają zdolność prawną, a która uzyskała korzyść majątkową lub świadczenie określone w przepisach art. 405-407, art. 410 i art. 412 Kodeksu cywilnego od Skarbu Państwa, jednostki samorządowej, państwowej lub samorządowej jednostki organizacyjnej, podmiotu, dla którego organ samorządu jest organem założycielskim, lub spółki prawa handlowego z większościowym udziałem Skarbu Państwa lub jednostki samorządowej. Prawo do apelacji wynika stąd, iż sąd w wyroku może zobowiązać ten podmiot do zwrotu korzyści albo jej równowartości uprawnionemu podmiotowi, względnie orzec wobec niego przepadek świadczenia albo jego równowartości na rzecz Skarbu gravamenW miejscu tym muszę wyłożyć trochę teorii. Nie jest do końca tak, że apelacja w sprawie karnej może być złożona w stosunku do każdego rozstrzygnięcia zawartego w wyroku. Strona niezadowolona z wyroku musi bowiem posiadać tzw. gravamen. Jest to swoiste domniemanie, że rozstrzygnięcie zawarte w wyroku narusza jej prawa. Nie można skutecznie zaskarżyć orzeczenia, które nie narusza tych praw lub nie szkodzi interesom strony. Przykładowo, oskarżony, który został uniewinniony przez sąd I instancji, nie będzie miał co do zasady interesu w zaskarżaniu prawny w zaskarżeniu wyroku jest przez sąd badany na etapie weryfikacji dopuszczalności wniesienia apelacji. Jak stwierdził Sąd Najwyższy w postanowieniu z 26 sierpnia 2010 r., I KZP 13/10:„Dokonanie oceny, czy podmiot będący autorem zażalenia ma interes prawny w zaskarżeniu orzeczenia, wymaga uwzględnienia kryteriów obiektywnych, a nie subiektywnych. Kwestia gravamen może być badana jedynie w takim zakresie, w jakim autor zażalenia jest uprawniony do zaskarżenia orzeczenia”.Co istotne, ograniczenia w zakresie gravamenu, dotyczące uprawnienia do wnoszenia apelacji, nie dotyczą oskarżyciela publicznego. Zgodnie z art. 425 § 4 ma on bowiem prawo wnieść apelację także na korzyść oskarżonego. Prokurator broni wszak dobra wymiaru sprawiedliwości, i jeśli wyrok skazujący został ostatecznie wydany w stosunku do osoby niewinnej, prokurator powinien interweniować. W doktrynie prawa karnego przyjmuje się zarazem, że interes prokuratora w zaskarżeniu wyroku niekorzystnego dla oskarżonego może istnieć także w przypadku przestępstw ściganych z oskarżenia w sprawie karnej – terminZgodnie z treścią art. 445 1. Termin do wniesienia apelacji wynosi 14 dni i biegnie dla każdego uprawnionego od daty doręczenia mu wyroku z uzasadnieniem.§ 2. Apelacja wniesiona przed upływem terminu złożenia wniosku o sporządzenie uzasadnienia wywołuje skutki określone w art. 422 i podlega rozpoznaniu; apelację taką można uzupełnić w terminie określonym w § na złożenie apelacji karnej wynosi zatem 14 dni od dnia doręczenia wyroku z uzasadnieniem. Zasadą jest zatem, że czynnością poprzedzającą wniesienie apelacji jest złożenie stosownego wniosku o sporządzenie uzasadnienia. Dopiero wówczas, gdy otrzymamy wyrok wraz z uzasadnieniem, powinniśmy złożyć wymaga w tym miejscu uwypuklenia, jeśli wniosek o uzasadnienie orzeczenia nie zostanie złożony w terminie, wyrok stanie się prawomocny. Jego zaskarżenie apelacją nie będzie co do zasady możliwe, z zastrzeżeniem przypadku przywrócenia terminu do złożenia wniosku o terminu do złożenia apelacji w sprawie karnejCzasami zdarza się tak, że z przyczyn od nas niezależnych dochowanie terminu do dokonania danej czynności procesowej jest niemożliwe. Postępowanie karne (jak i zresztą inne procedury) przewiduje na szczęście instytucję przywrócenia terminu. Jak wynika mianowicie z art. 126 1 niedotrzymanie terminu zawitego nastąpiło z przyczyn od strony niezależnych, strona w zawitym terminie 7 dni od daty ustania przeszkody może zgłosić wniosek o przywrócenie terminu, dopełniając jednocześnie czynności, która miała być w terminie wykonana; to samo stosuje się do osób niebędących miejscu tym warto przytoczyć fragment uzasadnienia postanowieniem Sądu Najwyższego z dnia 14 grudnia 2017 r., V KZ 48/17, gdzie czytamy:„Na stronie wnoszącej o przywrócenie terminu zawitego ciąży nie tylko obowiązek wskazania wszystkich okoliczności, które uniemożliwiły jej dokonanie czynności procesowej w przewidzianym terminie, ale także uprawdopodobnienie, że nastąpiło to z przyczyn od strony niezależnych, tj. przekonywującego uzasadnienia zaistniałego uchybienia i wskazania podstaw swoich twierdzeń (art. 126 § 1 in princ. KPK). Warunkiem merytorycznym uwzględnienia takiego – złożonego w trybie art. 126 § 1 KPK – wniosku jest wykazanie, że uchybienie terminu nastąpiło z przyczyn od strony niezależnych, a więc takich, których strona nie mogła usunąć, aby dokonać wymaganej przez prawo czynności we właściwym czasie.”Przez przyczynę niezależną od strony należy rozumieć przyczynę, na którą nie miała ona wpływu, nie decydowała ani o jej powstaniu, ani zakończeniu. Przyczyny takiej strona nie mogła usunąć, aby dokonać wymaganej przez prawo czynności we właściwym czasie. Ponieważ uwzględnienie wniosku nie jest uzależnione od zawinienia, przyjmuje się tutaj kryterium obiektywne. Innymi słowy, konieczne jest także wykazanie, że strona dochowała należytej staranności i podjęła niezbędne czynności prowadzące do usunięcia powstałej przeszkody, jednakże ostatecznie nie odniosły one zamierzonego skutku. Najczęstszym przykładem, kiedy wniosek o przywrócenie terminu będzie uzasadniony, jest nagły i niespodziewany rozstrój zdrowia, któremu nie można było zapodzieć, np. spowodowany pamiętać, że jednocześnie z wnioskiem o przywrócenie terminu należy dokonać czynności, do której termin upłynął. Nawiązując do wcześniejszego wywodu dotyczącego uzasadnienia wyroku sądu I instancji, w rachubę wchodzić tutaj będzie wniosek o uzasadnienie wyroku (od którego apelacja w sprawie karnej jest uzależniona). Z drugiej strony, gdyby przyczyny niezależne od strony uniemożliwiły dochowanie 14-dniowego terminu do złożenia apelacji, wraz z wnioskiem o przywrócenie terminu złożyć od razu trzeba sam środek odwoławczy. W przypadku, gdyby strona złożyła wyłącznie wniosek o przywrócenie terminu, bez środka zaskarżenia, wówczas wniosek nie zostałby napisać apelację w sprawie karnej?O tym, jak apelacja w sprawie karnej powinna wyglądać, była już mowa na łamach niniejszego bloga (zob. wpis Apelacja od wyroku w sprawie karnej). W ramach przypomnienia, apelację może zasadniczo napisać sama strona, bez pomocy adwokata, z zastrzeżeniem sytuacji zaskarżenia wyroku sądu okręgowego, gdzie wprowadzony został wymóg, aby apelacja została sporządzona przez profesjonalnego pełnomocnika. Jest to tzw. przymus adwokacko-radcowski, który ma zapewnić odpowiedni poziom merytoryczny wnoszonego apelacji należy wskazać przede wszystkim wyrok, który chcemy zaskarżyć oraz zakres zaskarżenia. Nie zawsze bowiem będzie nam zależało na podważaniu całego orzeczenia. Czasami zaskarżeniu będzie podlegał wyrok wyłącznie w zakresie niektórych czynów bądź też np. wyłącznie co do elementem apelacji jest sformułowanie zarzutów pod adresem zaskarżanego wyroku. Chodzi tutaj o uchybienia, których dopuścił się naszym zdanie sąd I instancji, które przemawiają w naszej ocenie za zmianą wydanego orzeczenia. Zastrzec niemniej trzeba, że zarzuty są obligatoryjnym elementem apelacji składanej przez profesjonalnego pełnomocnika (art. 427 § 2 Jeśli apelacja pochodzi od samej strony, może ogólnie wskazywać na identyfikowane uchybienia. W uzasadnieniu apelacji uchybienia te powinny być jednak szerzej opisane. Jest to także miejsce, w którym strona może przywołać stosowne poglądy doktryny lub też orzeczenia sądowe na poparcie swych w sprawie karnej powinna wreszcie zawierać wnioski co do rozstrzygnięcia sądu odwoławczego. Zazwyczaj wnosi się tutaj o zmianę wyroku bądź też jego uchylenie i przekazanie do ponownego odwoławczeW miejscu tym wyjaśnić bliżej należy kwestię zarzutów, które powinna opisywać apelacja. Za art. 438 zarzuty te podzielić może na cztery zasadnicze kategorie:zarzuty dotyczące obrazy przepisów prawa materialnego (obecnie dzielone jeszcze przez ustawodawcę na obrazę prawa materialnego w zakresie kwalifikacji prawnej czynu przypisanego oskarżonemu oraz w pozostałych zakresie),zarzuty dotyczące obrazy przepisów postępowania,błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia,rażąca niewspółmierność kary, środka karnego, nawiązki lub niesłusznego zastosowania albo niezastosowania środka zabezpieczającego, przepadku lub innego wymienione kategorie zarzutów należą do tzw. względnych przyczyn odwoławczych. Apelacja w sprawie karnej, wskazująca na tego typu uchybienia, tylko wtedy będzie uznana za zasadną, gdy dane uchybienie wywarło wpływ na treść wydanego orzeczenia. Poza tym art. 439 1 wprowadza jeszcze tzw. bezwzględne przyczyny odwoławcze. Zgodnie z przytoczonym przepisem:Niezależnie od granic zaskarżenia i podniesionych zarzutów oraz wpływu uchybienia na treść orzeczenia sąd odwoławczy na posiedzeniu uchyla zaskarżone orzeczenie, jeżeli:1) w wydaniu orzeczenia brała udział osoba nieuprawniona lub niezdolna do orzekania bądź podlegająca wyłączeniu na podstawie art. 40;2) sąd był nienależycie obsadzony lub którykolwiek z jego członków nie był obecny na całej rozprawie;3) sąd powszechny orzekł w sprawie należącej do właściwości sądu szczególnego albo sąd szczególny orzekł w sprawie należącej do właściwości sądu powszechnego;4) sąd niższego rzędu orzekł w sprawie należącej do właściwości sądu wyższego rzędu;5) orzeczono karę, środek karny, środek kompensacyjny lub środek zabezpieczający nieznane ustawie;6) zapadło z naruszeniem zasady większości głosów lub nie zostało podpisane przez którąkolwiek z osób biorących udział w jego wydaniu;7) zachodzi sprzeczność w treści orzeczenia, uniemożliwiająca jego wykonanie;8) zostało wydane pomimo to, że postępowanie karne co do tego samego czynu tej samej osoby zostało już prawomocnie zakończone;9) zachodzi jedna z okoliczności wyłączających postępowanie, określonych w art. 17 § 1 pkt 5, 6 i 8-11;10) oskarżony w postępowaniu sądowym nie miał obrońcy w wypadkach określonych w art. 79 § 1 i 2 oraz art. 80 lub obrońca nie brał udziału w czynnościach, w których jego udział był obowiązkowy;11) sprawę rozpoznano podczas nieobecności oskarżonego, którego obecność była istotne, sąd zobowiązany jest badać bezwzględne podstawy odwoławcze z urzędu. Jeśli w sprawie mamy tymczasem do czynienia z takim uchybieniem, wyrok I instancji zostanie uchylony niezależnie od wpływu danego naruszenia na treść uzasadnienia w sprawie karnejTutaj ciekawostka. Oprócz zaskarżenia samego rozstrzygnięcia zawartego w wyroku, istnieje również możliwość kwestionowania samego uzasadnienia. Przypadek taki mógłby mieć miejscu przykładowo wtedy, gdyby zawarte w uzasadnieniu twierdzenia naruszały uzasadnione interesy strony postępowania. Jeżeli nie wniesiono apelacji co do samego wyroku, zaskarżenie uzasadnienia następuje w drodze zażalenia. Jeżeli złożona została zarówno apelacja w sprawie karnej, jak i zażalenie, oba środki zaskarżenia rozpatrywane są mają prawo wziąć udział w posiedzeniu sądu odwoławczego, na którym następuje rozpoznanie zażalenia na uzasadnienie wyroku. Po rozpoznaniu środka odwoławczego od uzasadnienia sąd orzeka o utrzymaniu w mocy lub zmianie zaskarżonego uzasadnienia w całości lub w części. Odnotować niemniej trzeba, że zaskarżenie samego uzasadnienia jest niezwykle rzadką dowody w postępowaniu apelacyjnymApelacja w sprawie karnej może zawierać nowe wnioski dowodowe. Postępowanie dowodowe przed sądem odwoławczym możliwe jest jednak w ograniczonym zakresie (co jest pokłosiem wprowadzenia prekluzji dowodowej do procedury karnej). Sąd II instancji oddali mianowicie wnioski dowodowe, jeśli dowód nie był powołany przed sądem I instancji, pomimo że składający wniosek mógł go wówczas powołać, lub okoliczność, która ma być udowodniona, dotyczy nowego faktu, niebędącego przedmiotem postępowania przed sądem pierwszej instancji, a składający wniosek mógł go wówczas wskazać. Wniosku dowodowego nie można jednak oddalić na tej podstawie, jeżeli okoliczność, która ma być udowodniona, w granicach rozpoznania sprawy przez sąd odwoławczy, ma istotne znaczenie dla ustalenia, czy został popełniony czyn zabroniony, czy stanowi on przestępstwo i jakie, czy czyn zabroniony został popełniony w warunkach, o których mowa w art. 64 lub art. 65 Kodeksu karnego, lub czy zachodzą warunki do orzeczenia pobytu w zakładzie psychiatrycznym na podstawie art. 93g Kodeksu dowodowy będzie oddalony także wtedy, gdyby jego uwzględnienie było niecelowe z przyczyn określonych art. 437 § 2 Chodzi tutaj o sytuacje, gdy sąd odwoławczy zmienia zaskarżone orzeczenie, orzekając odmiennie co do istoty, lub uchyla je i umarza postępowanie bądź przekazuje sprawę sądowi I instancji do ponownego przed sądem odwoławczymW rozprawie apelacyjnej obowiązkowy jest udział prokuratora oraz obrońcy, jeżeli zachodzi przypadek tzw. obrony obligatoryjnej (art. 79 i 80 Stanowi o tym wprost przepis art. 450 § 1 ramach wyjaśnienia, jak wynika z art. 79 1. W postępowaniu karnym oskarżony musi mieć obrońcę, jeżeli:1) nie ukończył 18 lat;2) jest głuchy, niemy lub niewidomy;3) zachodzi uzasadniona wątpliwość, czy jego zdolność rozpoznania znaczenia czynu lub kierowania swoim postępowaniem nie była w czasie popełnienia tego czynu wyłączona lub w znacznym stopniu ograniczona;4) zachodzi uzasadniona wątpliwość, czy stan jego zdrowia psychicznego pozwala na udział w postępowaniu lub prowadzenie obrony w sposób samodzielny oraz rozsądny.§ 2. Oskarżony musi mieć obrońcę również wtedy, gdy sąd uzna to za niezbędne ze względu na inne okoliczności utrudniające art. 80 wskazuje natomiast, że oskarżony musi mieć obrońcę w postępowaniu przed sądem okręgowym, jeżeli zarzucono mu zbrodnię. Udział obrońcy w tej sytuacji jest zatem obowiązkowy zarówno w rozprawie głównej, jak i rozprawie przed sądem odwoławczym. Udział innych osób w postępowaniu apelacyjnym jest obowiązkowy tylko wtedy, gdy Sąd uzna to za konieczne. Niestawiennictwo należycie zawiadomionych o terminie rozprawy stron, obrońców lub pełnomocników nie tamuje rozpoznania sprawy, chyba że ich udział jest do treści art. 451 sąd II instancji powinien zarządzić doprowadzenie na rozprawę odwoławczą oskarżonego pozbawionego wolności, jeśli oskarżony złożył stosowny wniosek w terminie 7 dni od daty doręczenia mu zawiadomienia o przyjęciu apelacji. Wniosek złożony po terminie podlega rozpoznaniu, jeżeli nie powoduje to konieczności odroczenia rozprawy. Pomimo wniosek złożonego w terminie sąd odwoławczy może nie zarządzać sprowadzenia oskarżonego z zakładu karnego (aresztu), jeżeli uzna za wystarczającą obecność samego apelacyjna karnaRozprawa apelacyjna karna zwykła się rozpoczynać od ustnego sprawozdania, w którym sędzia sprawozdawca przedstawia przebieg i wyniki dotychczasowego postępowania, a w szczególności treść zaskarżonego wyroku oraz zarzuty i wnioski apelacyjne, jak również kwestie wymagające rozstrzygnięcia z urzędu. Jeżeli jest to potrzebne, odczytywane są poszczególne części akt obowiązujące przepisy postępowania karnego przewidują przy tym możliwość odstąpienia od ustnego sprawozdania. Ma to miejsce w dwóch przypadkach. Pierwszym jest sytuacja, gdy na rozprawę stawią się jedynie uczestnicy postępowania i nie sprzeciwią się odstąpieniu przez sąd od sprawozdania. Drugi przypadek jest nawet bardziej uzasadniony i ma miejsce wtedy, gdy nikt nie stawił się na rozprawę apelacyjną. W każdym z tych przypadków, przewód sądowy rozpoczyna się poprzez ogłoszenie postanowienia o odstąpieniu od ustnego sprawozdaniu rozpoczyna się zasadnicza rozprawa, podczas której strony mogą składać wyjaśnienia, oświadczenia i wnioski ustnie lub na piśmie. Na samym końcu przewodniczący udziela głosu uczestnikom postępowania w kolejności przez siebie ustalonej, przy czym najpierw udziela głosu skarżącemu. Co istotne, oskarżonemu i jego obrońcy nie można odmówić zabrania głosu po przemówieniach innych uczestników pogarszania sytuacji oskarżonego w postępowaniu apelacyjnymJakie są szanse na wygranie apelacji? Nie sposób tego ocenić. W swej praktyce adwokackiej spotkała się zarówno z przypadkami, kiedy sąd odwoławczy nie uwzględnił zarzutów znajdujących oparcie w orzecznictwie i doktrynie, jak również z sytuacją, gdy uwzględnił on apelację, której nie dawałam dużych szans powodzenia. Wszystko zależy nie tylko od sprawy, lecz również – niestety – osób zasiadających w składzie orzekającym od tego, jakie apelacja karna ma szanse, z perspektywy oskarżonego istotna jest zasada, że apelacja w sprawie karnej złożona przez oskarżonego lub jego obrońcę nie może doprowadzić do pogarszania jego sytuacji. Tzw. zakaz reformationis in peius uregulowany jest w art. 434 Jak wynika mianowicie z jego § 1:Sąd odwoławczy może orzec na niekorzyść oskarżonego jedynie:1) wtedy, gdy wniesiono na jego niekorzyść środek odwoławczy, oraz2) w granicach zaskarżenia, chyba że ustawa nakazuje wydanie orzeczenia niezależnie od granic zaskarżenia, oraz3) w razie stwierdzenia uchybień podniesionych w środku odwoławczym, chyba że środek odwoławczy nie pochodzi od oskarżyciela publicznego lub pełnomocnika i nie podniesiono w nim zarzutów albo ustawa nakazuje wydanie orzeczenia niezależnie od podniesionych zauważyć, że w przypadku wniesienia środka odwoławczego na niekorzyść oskarżonego, apelacja w sprawie karnej może spowodować także orzeczenie na korzyść oskarżonego, jeżeli zachodzą przesłanki określone art. 440 lub art. 455 Mowa tu o przypadkach, gdy utrzymanie orzeczenia w mocy byłoby rażąco niesprawiedliwe lub gdy miałoby dojść do zmiany kwalifikacji prawnej, bez zmiany ustaleń kontekście zakazu reformationis in peius zwrócić należy jednocześnie uwagę na art. 434 § 4 dotyczący przypadków tzw. małego świadka koronnego, czyli oskarżonego współpracującego z organami ścigania, liczącego na nadzwyczajne złagodzenie kary. Otóż:W przypadku skazania z zastosowaniem art. 60 § 3 lub 4 Kodeksu karnego lub art. 36 § 3 Kodeksu karnego skarbowego sąd odwoławczy może orzec na niekorzyść oskarżonego, i to niezależnie od granic zaskarżenia i podniesionych zarzutów, także wówczas, jeżeli środek odwoławczy wniesiono wyłącznie na korzyść oskarżonego, który po wydaniu wyroku odwołał lub w istotny sposób zmienił swoje wyjaśnienia lub zeznania. Nie dotyczy to jednak przypadku zasadnego podniesienia zarzutu obrazy prawa materialnego lub stwierdzenia przez sąd odwoławczy okoliczności uzasadniających uchylenie orzeczenia, określonych w art. 439 § dotyczącą zakazu pogarszania sytuacji oskarżonego uzupełnia art. 443 zgodnie z którym w razie przekazania sprawy do ponownego rozpoznania wolno w dalszym postępowaniu wydać orzeczenie surowsze niż uchylone tylko wtedy, gdy orzeczenie to było zaskarżone na niekorzyść oskarżonego albo na korzyść oskarżonego w warunkach określonych w art. 434 § 4. Nie dotyczy to orzekania o środkach zabezpieczających wymienionych w art. 93a § 1 Kodeksu na rozprawie apelacyjnej w sprawie karnejPo przeprowadzeniu przewodu sądowego sąd orzeka o utrzymaniu w mocy, zmianie lub uchyleniu zaskarżonego orzeczenia w całości lub w części. Sąd zmienia zaskarżony wyrok, orzekając odmiennie co do istoty lub go uchyla i umarza postepowanie. W innych wypadkach wyrok jest uchylany i przekazywany do ponownego rozpoznania. Może to nastąpić w przypadku wystąpienia bezwzględnych przyczyn odwoławczych. Rozstrzygnięcie taki powinno także zapaść w sytuacji, gdy oskarżonego uniewinniono w pierwszej instancji lub gdy w stosunku do niego umorzono postępowanie. Wynika to z treści art. 454 § 1 zgodnie z którym: Sąd odwoławczy nie może skazać oskarżonego, który został uniewinniony w pierwszej instancji lub co do którego w pierwszej instancji umorzono postępowanie. Uchylenie wyroku i jego przekazanie do ponownego rozpoznania jest także możliwe wówczas, kiedy jest konieczne przeprowadzenie na nowo przewodu w wyroku apelacyjnym Sąd może także, nie zmieniając ustaleń faktycznych, poprawić błędną kwalifikację prawną niezależnie od granic zaskarżenia i podniesionych zarzutów. Poprawienie kwalifikacji prawnej na niekorzyść oskarżonego może nastąpić tylko wtedy, gdy wniesiono środek odwoławczy na jego niekorzyść. Jak wynika tymczasem z art. 455a sąd odwoławczy nie można uchylić wyroku sądu I instancji z tego tylko powodu, że jego uzasadnienie nie spełnia wymogów określonych w utrzymaniu w mocy, uchyleniu lub zmianie wyroku sądu pierwszej instancji sąd odwoławczy orzeka wyrokiem. Jego uzasadnienie sporządzane jest z urzędu w terminie 14 dni. Wyjątkiem jest sytuacja, w której sąd zmienia lub utrzymuje zaskarżony wyrok w mocy. Wówczas uzasadnienie sporządzane jest na wniosek, chyba, że zostało zgłoszone zdanie odrębne. Zgodnie z regulacją art. 457 § 3 w uzasadnieniu należy zwięźle podać, czym kierował się sąd odwoławczy wydając wyrok oraz dlaczego zarzuty i wnioski apelacji uznał za zasadne albo niezasadne. Uzasadnienie wydane na formularzu co do zasady będzie przy tym niesprawiedliwość wyroku w sprawie karnejZgodnie z wyrażoną w art. 440 zasadą, w sytuacji, kiedy w ocenie sądu odwoławczego utrzymanie orzeczenia w mocy byłoby rażąco niesprawiedliwe, wyrok podlega zmianie na korzyść oskarżonego niezależnie od granic zaskarżenia i podniesionych niesprawiedliwość ma miejsce wtedy, gdy uchybienia wyroku mieszczą się w ramach tzw. względnych przyczyn odwoławczych, jednakże ich natężenie jest tak istotne, że rażąco narusza poczucie sprawiedliwości. Naruszenie takie musi być niewątpliwe, widoczna na pierwszy rzut oka, i bezsporne. Musi się ono zarazem charakteryzować odpowiednim ciężarem gatunkowym, np. prowadzić do naruszenia przez sąd zasady prawdy materialnej oraz sprawiedliwej odwoławczy stosując art. 440 jest obowiązany do wykazania, jakie kardynalne błędy zostały popełnione, i które przepisy prawa materialnego bądź procesowego zostały naruszone. W kontekście wymierzonej kary można stwierdzić, że orzeczenie będzie rażąco niesprawiedliwe, gdy zasądzona kara przekracza granice dopuszczalnej obiektywnie kary. Innymi słowy, chodzi o sytuację, gdy karę orzeczono w niedopuszczalnym wymiarze według obowiązującego prawa. Przyjmuje się, że obowiązkiem Sądu jest zawsze rozważenie, czy w stosunku do oskarżonego nie znajduje zastosowania tzw. ustawa względniejsza. Pominięcie jej podczas orzekania, kwalifikuje wydany wyrok do zmiany jako rażąco prawne w trakcie rozprawy apelacyjnejInstytucja pytania została przewidziana w postępowaniu karnym, aby ułatwić sądom odwoławczym rozstrzyganie skomplikowanych problemów prawnych. Otóż zgodnie z art. 441 1 Jeżeli przy rozpoznawaniu środka odwoławczego wyłoni się zagadnienie prawne wymagające zasadniczej wykładni ustawy, sąd odwoławczy może odroczyć rozpoznanie sprawy i przekazać zagadnienie do rozstrzygnięcia Sądowi prawny, który wyłoni się przy rozpoznawaniu apelacji w sprawie karnej, musi mieć charakter konkretny, uwarunkowany okolicznościami sprawy. Oznacza to, że zadawane pytania zmierzać mają do rozstrzygnięcia zagadnień, które budzą poważne wątpliwości na tle tej konkretnej sprawy. Co zarazem istotne, podjęta następnie przez Sąd Najwyższy uchwała jest w danej sprawie wiążąca – niezależnie od tego, czy sąd odwoławczy podziela ten Najwyższy jeżeli uzna to za stosowne (np. z uwagi na charakter rozstrzyganego zagadnienia) może zarazem przejąć sprawę do trwa apelacja od wyroku karnego?W jakim czasie apelacja w sprawie karnej zostanie rozpoznana? Jednoznaczna odpowiedź na to pytanie nie jest możliwa. Najpierw o apelacji zawiadamia się drugą stronę, przesyłając jej odpis, następnie akta przekazywane są do sądu II instancji. Po zarejestrowaniu sprawy w sądzie odwoławczym i wyłonieniu składu sędziowskiego, czeka się na termin. Od złożenia apelacji do rozprawy apelacyjnej mija zasadniczo 6 miesięcy, w zależności od sądu – trochę krócej bądź trochę apelacja w sprawie karnej nie zawiera dodatkowych wniosków dowodowych, sprawa powinna się zakończyć na jednej rozprawie. Jeśli sąd odwoławczy prowadzić będzie uzupełniające postępowania dowodowe, całość rzecz jasna się przeciągnie… Z perspektywy oskarżonego istotne jest niemniej to, że do czasu wydania wyroku przez sąd odwoławczy, kara orzeczona przez sąd I instancji nie podlega apelacja – co dalej?Jeżeli sąd odwoławczy wyda wyrok, który nie będzie po myśli skarżącego, nie oznacza to zakończenia walki w interesie Klienta. Istnieją bowiem możliwości kwestionowania nawet prawomocnych w sprawie karnejPierwszym z takim nadzwyczajnych środków zaskarżenia jest kasacja. Zgodnie z art. 519 Od prawomocnego wyroku sądu odwoławczego kończącego postępowanie oraz od prawomocnego postanowienia sądu odwoławczego o umorzeniu postępowania i zastosowaniu środka zabezpieczającego określonego w art. 93a Kodeksu karnego może być wniesiona kasacji mogą być uchybienia wymienione w art. 439 lub inne rażące naruszenie prawa, jeżeli mogło ono mieć istotny wpływ na treść orzeczenia. Kasacja nie może być wniesiona wyłącznie z powodu niewspółmierności kary. Dalsze ograniczenia co do kasacji wynikają tymczasem z art. 523 § 2 i 3 Otóż kasację na korzyść oskarżonego można wnieść jedynie w razie skazania za przestępstwo lub przestępstwo skarbowe na karę pozbawienia wolności bez warunkowego zawieszenia jej wykonania. Kasację na niekorzyść oskarżonego można natomiast wnieść jedynie w razie uniewinnienia oskarżonego albo umorzenia na wyrok sądu odwoławczegoDrugą możliwością zaskarżania prawomocnych orzeczeń jest skarga na wyrok sądu odwoławczego. Zgodnie z art. 539a § 1 środek ten przysługuje od wyroku sądu odwoławczego uchylającego wyrok sądu pierwszej instancji i przekazującego sprawę do ponownego rozpoznania stronom przysługuje skarga do Sądu Najwyższego. W zakresie, w jakim wyrok ten nie kończy postępowania w sprawie, nie przysługuje od niego wyrok może być zaskarżony w całości lub w części. Podstawą zaskarżenia może być przy tym wyłącznie naruszenie art. 437 określającego podstawy wydania orzeczenia kasatoryjnego, lub z powodu uchybień określonych w art. 439 § 1 czyli wskazywanych bezwzględnych przyczyn o wznowienie postępowaniaIstnieje wreszcie możliwość złożenia wniosku o wznowienie postępowania. Środek ten ma za zadanie doprowadzić do ponownego przeprowadzenia przewodu sądowego w sytuacji, kiedy pojawiłyby się wyjątkowe okoliczności związane z prawomocnie rozstrzygniętą już wznowienia postępowania zostały przewidziane w art. 540, zgodnie z którym:§ 1. Postępowanie sądowe zakończone prawomocnym orzeczeniem wznawia się, jeżeli:1) w związku z postępowaniem dopuszczono się przestępstwa, a istnieje uzasadniona podstawa do przyjęcia, że mogło to mieć wpływ na treść orzeczenia;2) po wydaniu orzeczenia ujawnią się nowe fakty lub dowody wskazujące na to, że:a) skazany nie popełnił czynu albo czyn jego nie stanowił przestępstwa lub nie podlegał karze,b) skazano go za przestępstwo zagrożone karą surowszą albo nie uwzględniono okoliczności zobowiązujących do nadzwyczajnego złagodzenia kary albo też błędnie przyjęto okoliczności wpływające na nadzwyczajne obostrzenie kary,c) sąd umorzył lub warunkowo umorzył postępowanie karne, błędnie przyjmując popełnienie przez oskarżonego zarzucanego mu czynu.§ 2. Postępowanie wznawia się na korzyść strony, jeżeli Trybunał Konstytucyjny orzekł o niezgodności z Konstytucją, ratyfikowaną umową międzynarodową lub z ustawą przepisu prawnego, na podstawie którego zostało wydane orzeczenie; wznowienie nie może nastąpić na niekorzyść oskarżonego.§ 3. Postępowanie wznawia się na korzyść oskarżonego, gdy potrzeba taka wynika z rozstrzygnięcia organu międzynarodowego działającego na mocy umowy międzynarodowej ratyfikowanej przez Rzeczpospolitą podstawy wznowienia postępowania wynikają natomiast z art. 540a Zgodnie mianowicie z tym przepisem postępowanie sądowe zakończone prawomocnym orzeczeniem można wznowić, jeżeli:skazany, do którego zastosowano przepis art. 60 § 3 lub 4 Kodeksu karnego lub art. 36 § 3 Kodeksu karnego skarbowego (czyli instytucja tzw. małego świadka koronnego) nie potwierdził w postępowaniu karnym ujawnionych przez siebie informacji, lubzachodzi okoliczność określona w art. 11 § 3 a zatem w przypadku dezaktualizacji podstaw do tzw. umorzenia adwokata z zakresu prawa karnegoJako adwokat do spraw karnych często spotykam się z problematyką apelacji. Cześć z moich Klientów zgłasza się do mnie dopiero po wyroku I Instancji. Należy pamiętać, że najważniejszy jest szybki kontakt z adwokatem po ogłoszeniu wyroku. Po pierwsze, termin na złożenie wniosku o uzasadnienie wynosi tylko 7 dni. Po drugie, jeżeli wniosek o uzasadnienie został złożony w terminie, apelacja w sprawie karnej musi zostać złożona w przeciągu 14 dni od doręczenia wyroku wraz z uzasadnieniem. W tym czasie adwokat powinien się zasadniczo zapoznać z całością akt sprawy. Skuteczna apelacja może się bowiem opierać jedynie na całym zebranym w sprawie materiale dowodowym. Stąd też tak ważne jest szybkie nawiązanie kontaktu z adwokatem i umówienie się na i praktykaPoniżej przedstawiam kilka istotnych poglądów orzecznictwa, które można wykorzystać w praktyce:Obowiązki strony wnoszącej o przywrócenie terminu zawitego – wyrok Sądu Najwyższego z dnia 25 lipca 2019 r., sygn. akt: V KZ 25/19„Na stronie wnoszącej o przywrócenie terminu zawitego ciąży nie tylko obowiązek wskazania wszystkich okoliczności, które uniemożliwiły jej dokonanie czynności procesowej w przewidzianym terminie, ale także uprawdopodobnienie, że nastąpiło to z przyczyn od strony niezależnych, tj. przekonywującego uzasadnienia zaistniałego uchybienia i wskazania podstaw swoich twierdzeń.”Usprawiedliwienie nieobecności oskarżonego na rozprawie apelacyjnej – wyrok Sądu Najwyższego z dnia 6 listopada 2018 r., sygn. akt: IV KK 421/ – już po przeprowadzeniu rozprawy apelacyjnej – okoliczności związane z potrzebą nagłej hospitalizacji oskarżonego w dniu rozprawy, niemożnością powiadomienia o niej sądu i obrońcy, a także deklarowaną przez niego chęcią uczestniczenia w tej rozprawie powodują, iż nie można uznać, iż oskarżony nie stawił się na tą rozprawę bez usprawiedliwienia. Rzecz bowiem w tym, że faktycznie ta rozprawa odwoławcza nie powinna być w tym dniu przeprowadzona. Brak wiedzy sądu o okolicznościach obiektywnie uniemożliwiających oskarżonemu udział w rozprawie nie był wszak skutkiem zaniechania ze strony oskarżonego, lecz wynikiem przeszkody losowej o charakterze nagłym i wyjątkowym. W takim zaś wypadku nie sposób uznać, iż doszło do niestawiennictwa bez usprawiedliwienia, skoro jego brak leżał poza wolą oskarżonego. W tej też sytuacji wyjście na jaw, dopiero po dokończeniu rozprawy, pomimo nieobecności oskarżonego okoliczności uniemożliwiających mu w niej udział oraz stanowiących przeszkodę powzięcia o nich przez sąd informacji powoduje konieczność uznania, iż doszło do rzeczywistego naruszenia normy art. 450 § 3 KPK, chociaż sądu orzekającego nie sposób jest obciążyć brakiem staranności w ocenie przewidzianych w art. 117 § 2 KPK Przepis art. 117 § 2 KPK ma charakter gwarancyjny dla stron uprawnionych do wzięcia udziału w czynności procesowej. Poza sporem jest przecież, iż warunkiem realizacji obrony w znaczeniu materialnym jest właśnie przysługujące oskarżonemu prawo do udziału w rozprawach i posiedzeniach przed sądem. Oskarżony – a jeśli ma obrońcę, to i obrońca – mają prawo do uczestnictwa w rozprawie, zarówno głównej, jak i toczącej się przed sądem jednoznacznego i wyczerpującego ustalenia wartości mienia w kontekście rażącej niesprawiedliwości wyroku – wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 2 grudnia 2019 r., sygn. akt: II AKa 210/19Na sądzie pierwszej instancji spoczywa obowiązek ustalenia w sposób jednoznaczny i wyczerpujący wartości mienia, które stanowi przedmiot przestępstwa, i jej wskazania w opisie czynu, który zostaje przypisany oskarżonemu. Powyższa uwaga ma szczególnie istotne znaczenie w wypadku przestępstw przeciwko mieniu, które mogą być popełnione w typie uprzywilejowanym, podstawowym albo kwalifikowanym. Użycie przez sąd okręgowy w czynie przypisanym oskarżonemu przyimka „około”, a zatem „mniej więcej, orientacyjnie, w przybliżeniu”, obok liczby wskazującej na wartość mienia, klasyfikuje zaskarżony wyrok jako orzeczenie rażąco niesprawiedliwe w rozumieniu art. 440 KPK. Rozstrzygnięcie tej treści godzi w prawdę ustaleń faktycznych, z których jednoznacznie wynika wartość przedmiotowego mienia. Wyrok tej treści narusza także w istotny sposób społeczne poczucie sprawiedliwości, gdyż nie tylko, że nie pozwala na odczytanie wartości mienia, stanowiącego przedmiot przestępstwa, ale rodzi domniemywanie, że ta wartość może być wyższa. W ten sposób orzeczenie takiej treści godzi w prawa oskarżonego, który jest pozbawiony przekonania o pewności treści sądowego rozstrzygnięcia i narażony na niebezpieczeństwo przypisywania mu w wymiarze społecznym przestępstwa skierowanego w stosunku do mienia o wyżej zbadania przez Sąd Odwoławczy wyrok I Instancji pod kątem rażącej niesprawiedliwości – postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 22 maja 2019 r., sygn. akt: V KK 225/19Sąd odwoławczy ma prawo i obowiązek zbadania sprawy pod względem merytorycznym i prawnym nie tylko w granicach środka odwoławczego, ale także z urzędu niezależnie od tych granic, celem stwierdzenia, czy nie zachodzi oczywista niesprawiedliwość wyroku. Do obrazy przepisu art. 440 KPK może zatem dojść wówczas, gdy sąd odwoławczy nie skontroluje orzeczenia sądu pierwszej instancji pod kątem jego ewentualnej oczywistej potrzebowaliby Państwo pomocy prawnej w opisanym zakresie, zapraszam na spotkanie w Kancelarii Adwokackiej w Krakowie. Obszar mojej działalności obejmuje nie tylko Kraków, lecz również Katowice, Częstochowę, Kielce, Tarnów czy Rzeszów. W razie potrzeby pomoc prawna może być przy tym świadczona na terenie całego kraju, a spotkanie może odbyć się w trybie zdalnym przy zachowaniu odpowiednich środków bezpieczeństwa.